Een aantal jaar geleden heb ik een kat overgenomen van vrienden van mij. Ze heet Juno. Bij mijn vrienden thuis was het te druk voor haar geworden. Vooral toen de leefomgeving werd uitgebreid met een teckel…

Juno is een kat die de wereld niet zo snel vertrouwt. Altijd op haar hoede. ‘Hyperalert’, of een ‘verhoogde arousal toestand’ wordt dat bij dieren en mensen genoemd. Het is voor Juno altijd zichtbaar lastig om tot rust te komen. Ik heb daarvan een filmpje gemaakt dat ik graag wil delen.

Samen met Juno mediteer ik ’s ochtends altijd in mijn tuin. Ik zit op een schapenvacht. Zij op een oud tuinstoelkussen vóór mij. Samen tot rust komen. Ze gaat altijd vóór mij zitten, zodat ik uitkijk op haar achterste. Voor katten is dat de beste plek. Liever veilig oog-kont-contact dan oog-oog-contact, zo is de regel in de kattenwereld.

Door middel van een filmpje van Juno zittend op haar kussen vóór mij, wil ik uitleggen wat een verhoogde arousal toestand is. Ik herken het ook bij mezelf, onder andere als ik zit te mediteren. Misschien herken je het ook.

https://youtu.be/sfca_rr7T2k  Meditatie met kattenoortjes (privé link).

Juno heeft het zich gemakkelijk gemaakt. Ze voelt zich fijn in mijn gezelschap. Pootjes onder zich gevouwen op het zachte kussen. Maar de oortjes…. ze blijven alle geluiden scannen op mogelijk gevaar. Dit is er voor haar ook echt, want buurkat Muis springt regelmatig plotseling van de schutting af, midden in Juno’s tuin-territorium! De ogen die steeds wat dichtvallen als ze tot rust komt, het kopje kan even zakken door de ontspanning. Even ruiken wat er te ruiken valt. Maar steeds opnieuw is er weer een geluidje, of: o jee, de wind! Met een schok richt ze haar kop steeds weer op. Ze is heel alert in deze omstandigheden. Wat je niet ziet op het filmpje, is dat Juno opstaat en wegloopt van haar kussen. Te onveilig…..Uiteindelijk vindt ze een plekje binnen op een stoel en valt in slaap. Ze weet precies wat ze nodig heeft.

Ik blijf achter op mijn zachte schapenvacht. Ik weet zelf ook wat ik nodig heb om mijzelf tot rust te krijgen. De wind vind ik in tegenstelling tot Juno juist fijn, koel over mijn gezicht. De ruisende bladeren. Het geluid van water van het fonteintje. Maar ook ik merk ‘kattenoortjes’ op in mij. Steeds even checken: is het veilig, wat hoor ik nu? Een klap van de vuilnisbak van de buren, rustig maar. O ja. (….) Mijn ogen schieten open, als ik plotseling bewegende schaduw zie achter mijn oogleden. Dat waren de bladeren van de boom in de zon. O ja. (….) Ineens druk op mijn borst, snellere adem. Voel maar gewoon, dat dat er is. En voel je zachte schaap onder je. O ja. (….) Waarom heb ik dat nu weer, niet fijn. Wat zou ik eraan moeten doen. Niet denken, voel de wind. O ja. (….) Waarom gaat mijn kat weg, ik vond het juist zo fijn dat ze er zat. Ach… voel dat fijne gevoel maar in je borst als je denkt aan je kat. O ja. En de zachte schapenvacht, ik zit lekker, de wind zo fijn… diepe zucht….  (etc. etc.).

Ooit zei iemand tegen mij: als je een hal vol met mediterende mensen ziet met hun ogen dicht, denk dan niet dat ze in diepe rust zijn. Weet dan hoe hard ze aan het werk zijn!

Wat is dat werk? Het is het reguleren van al je reacties op de input vanuit je zintuigen of op je gedachten. Meestal zijn al die reacties gebaseerd op het jezelf veilig willen houden. Veel gedachten zijn gebaseerd op dingen die je niet wil(de), je bang of boos maken, of dingen die juist wel wil… Ons dierlijke instinct, zoals Juno het ook toont, is gericht op zelfbehoud. Dit instinct is gekoppeld aan de hersengebieden die steeds op onveiligheid scannen. Deze hersengebieden heten het limbisch systeem, waarin ook de amygdala zit -een gebiedje dat als de alarmbel van de hersenen gezien kan worden. Bij sommigen zijn die hersengebieden in het algemeen -of tijdelijk bij een lastige levenssituatie-,  meer aangescherpt dan bij anderen. Dit geeft een toestand van verhoogde arousal . Zoals bij Juno, die de wereld en ook mij, altijd met enige argwaan bekijkt. Ook bij mensen kan dit het geval zijn. Op basis van gevoeligheid,  levensgeschiedenis, hoe het zenuwstelsel in elkaar zit of zich heeft gevormd, kan de ene mens een hogere basale alertheidsgraad hebben dan de andere.

Dan is het zaak om bewust je geruststellende, regulerende hersengebieden in te schakelen, die wij wel hebben maar katten niet. Dit is waarom Juno wegloopt van haar mat en ik kan blijven zitten.

Maar het is ook zaak om Juno’s voorbeeld te kunnen volgen! Precies weten wat je nodig hebt. Welke plek in huis, welke omstandigheden op je werk, bij je vrienden, geven je hersenen meer vrijaf van hun hyperalerte toestand? Dat is weldadig voor je hele lichaam. En die toestand van weldaad en rust bewust te voelen, in je lichaam en geest, is een mooie tegenhanger tegen je soms te hyper alerte instinct.

Niet voor iedereen is meditatie het beste om te doen. Een fijne zachte plek op de bank, een deken over je heen, fijne muziek, of juist bewegen, dansen. Tegen je partner, zus, vriend of vriendin aan zitten. Het is heel persoonlijk.

Voor Juno weet ik inmiddels welke soort plekjes ik in huis voor haar moet maken zodat ze zich daar veilig kan voelen. Langzamerhand zie ik dat haar zenuwstelsel steeds minder hyper alertheid vertoont.. En steeds beter leer ik hoe ik haar moet aaien zonder dat haar alarmbel weer eens af gaat (die dan al snel gekoppeld is met haar tanden!).  Want als ik haar knuffel, is dat voor mij een van de omstandigheden dat mijn hart zich vult met zachtheid en mijn eigen amygdala-alarm afschakelt.

Saskia Ebus 2021

Meer lezen over het herkennen van de verhoogde arousal toestand en regulatie van het zenuwstelsel naar een meer vredige toestand?

Een idee daarvoor is dit boek:  De polyvagaaltheorie in therapie – 50 oefeningen voor cliënten. Op weg naar veiligheid en verbondenheid.  Deb Dana, 2021, Uitgeverij Mens

De polyvagaaltheorie heb ik ook uitgelegd op deze website: zie hiervoor bij het tabblad LINKS.